เด็กอ้วน

ดร.กรุณี ขวัญบุญจัน

ในอเมริกามีเด็กๆ อย่างน้อย 1 ใน 5 เป็นเด็กที่มีสภาวะน้ำหนักเกิน หรือเด็กอ้วนและเด็กเหล่านี้ก็ทวีจำนวนขึ้นทุก ๆ วันกว่า 20 ปีมาแล้ว แม้ว่าปัญหาสุขภาพในเด็กจะมีความสัมพันธ์กับน้ำหนักน้อยกว่าผู้ใหญ่ แต่เด็กที่มีสภาวะน้ำหนักเกินก็จะมีความเสี่ยงสูงที่จะเติบโตขึ้นเป็นวัยรุ่น และเป็นผู้ใหญ่ที่มีสภาวะน้ำหนักเกิน การมีสภาวะน้ำหนักเกินในผู้ใหญ่ ย่อมหมายถึง ผู้นั้นจะมีความเสี่ยงสูงต่อปัญหาสุขภาพต่างๆ ได้แก่ โรคหัวใจ เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และมะเร็งบางชนิด อะไรเป็นสาเหตุให้เกิดสภาวะน้ำหนักเกินในเด็ก? สาเหตุทั่วๆ ไปได้แก่สาเหตุทางพันธุกรรม หรือขาดการออกกำลังกาย รับประทานไม่ถูกต้อง หรือสาเหตุเหล่านี้รวมกันอาจมีบ้าง ที่ต่อมไร้ท่อทำงานผิดปกติ แม้ว่าสาเหตุทางกรรมพันธุ์ จะมีบทบาทสำคัญในการที่จะทำให้เด็กกลายเป็นเด็ก มีสภาวะน้ำหนักเกิน แต่เด็กทุกคนในครอบครัวไม่จำเป็น จะเป็นเด็กอ้วนเสมอไป พฤติกรรมของครอบครัวได้แก่ พฤติกรรมการกินและการออกกำลังกายก็มีอิทธิพลอย่างสูง ต่อน้ำหนักเด็กด้วย จำนวนอาหารทั้งหมดที่เด็กรับประทาน อาหารและระดับการเคลื่อนไหวของร่างกายจะมีบทบาทอันสำคัญ ต่อน้ำหนักของเด็ก ยิ่งความนิยมในหมู่เด็กในการดูทีวี การเล่นเกมคอมพิวเตอร์และวีดีโอเกมส์สูงขึ้น กิจกรรมการออกกำลังกายและการเคลื่อนไหวของเด็กก็จะลดลง ลูกของฉันอ้วนหรือไม่? ถ้าคิดว่าลูกของคุณอ้วน คุณควรรีบไปคุยกับหมอเด็ก หรือนักโภชนาการของคุณ ท่านเหล่านี้จะเป็นผู้ช่วยในการตัดสินว่า ลูกคุณมีปัญหาเรื่องน้ำหนักหรือไม่ โดยเขาจะชั่งน้ำหนักและวัดส่วนสูง แล้วเปรียบเทียบดูว่าลูกคุณมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการที่ถูกต้อง ในช่วงอายุของเขาหรือว่าเขาเป็นเด็กที่มีสภาวะน้ำหนักเกินกันแน่ ฉันจะช่วยลูกน้อยอ้วน ๆ ของฉันได้อย่างไร สิ่งสำคัญที่คุณแม่สามารถช่วยลูกอ้วนของคุณได้คือ การให้กำลังใจแก่เขา ลูกยังเป็นลูกที่รักของคุณอยู่เสมอถึงแม้เขาจะเป็นเด็กอ้วน เด็กๆ มักจะพัฒนาพื้นฐานความรู้สึกของเขาเองมาจากความรู้สึก ของพ่อแม่ที่มีต่อเขา ถ้าคุณยอมรับลูกคุณ ไม่ว่าเขาจะอ้วนแค่ไหน เขาก็จะมีความรู้สึกยอมรับและมีความรู้สึกที่ดีต่อตนเอง พูดคุยกับลูก ของคุณเกี่ยวกับเรื่องน้ำหนักและปล่อยให้เขาแสดงความคิดเห็น ในเรื่องนี้ด้วย ลูกคุณอาจจะรู้ดีกว่าทุกคนเกี่ยวกับเรื่องน้ำหนักของเขา ด้วยเหตุนี้เด็กอ้วนจึงต้องการกำลังใจสนับสนุน การยอมรับ และการกระตุ้นเตือนจากบิดามารดา พ่อแม่ดูแลเปลี่ยนกิจกรรมให้มีการออกกำลังกายเพิ่มมากขึ้น และเปลี่ยนพฤติกรรมการกินทีละเล็กทีละน้อย ทำตัวให้เป็นตัวอย่างแก่ลูกของคุณ สดชื่นมีชีวิตชีวาตลอดทั้งวัน ถ้าลูกคุณเห็นว่าคุณเป็นคนมีความกระตือรือร้นต่อการออกกำลังกาย และทำให้คุณสนุกสนาน พวกเขาก็จะทำตามอย่างและก็จะกลายเป็น คนกระตือรือร้น ถ้าเด็กไปโรงเรียนในช่วงพักก็ควรจะเล่นสนุกสนาน กับเพื่อนๆ ในสนามหรือไม่ก็เดินเล่นรอบ ๆ สนามเป็นการออกกำลังกาย วางแผนการออกกำลังกายของครอบครัวที่สนุกและง่ายๆ ได้แก่ เดินเล่น เต้นรำ ขี่จักรยาน หรือว่ายน้ำ อาจเดินเล่นหลังอาหารเย็นแทนที่จะนั่งดูทีวี เป็นต้น เด็กอ้วนมักจะรู้สึกไม่สะดวกสบายในการที่จะร่วมกิจกรรมบางอย่าง การช่วยหากิจกรรมที่เหมาะสมเป็นเรื่องสำคัญมาก กิจกรรมนั้นต้องไม่ทำให้เขารู้สึกว่ามันยากเกินไป และทำแล้วจะรู้สึกเขินอาย แต่ตรงกันข้ามสิ่งนั้นควรจะทำให้เขารู้สึกสนุกสนาน ลดกิจกรรมที่ทำให้ครอบครัวต้องนั่งอยู่กับที่อย่างเช่น การนั่งดูทีวี หรือนั่งเล่นวิดีโอเกมเป็นเวลานานๆ สิ่งสำคัญก็คือ อย่าทำให้กิจกรรมการออกกำลังกายเป็นเรื่องยุ่งยาก แต่ทำให้เป็น การสร้างโอกาสที่จะทำให้ครอบครัวมีความคล่องตัวและมีชีวิตชีวามากกว่า สั่งสอนลูกหลานและคนในครอบครัวทำให้มีบริโภคนิสัยให้ถูกต้อง มีความคิดที่ถูกต้องเกี่ยวกับเรื่องของอาหาร ควรทำตั้งแต่เขายังเด็ก ให้เขารู้ว่าอาหารนั้นเป็นสิ่งที่น่าชื่นชม นอกจากจะอร่อยแล้ว ยังมีความหมายต่อการเจริญเติบโต การพัฒนาการและเป็นพลังงาน ที่จะเก็บสะสมไว้ในร่างกาย วิธีที่ดีที่สุดจะเริ่มเรียนรู้เกี่ยวกับอาหารสำหรับเด็กนั้น คุณควรจะต้องอ่านหรือพูดคุยกับผู้รู้จริง อย่าให้ลูกกินอาหารแบบมีข้อจำกัด ไม่ควรจำกัด ให้เด็กทานแต่อาหารเพียงบางชนิดเท่านั้นเพื่อจะเป็นการลดน้ำหนัก ยกเว้นในกรณีที่เด็กมีความเจ็บป่วย หรือจำเป็นที่จะต้องจำกัดอาหาร ควรพิจารณาปริมาณลดไขมันในอาหารสำหรับครอบครัวลง โดยไม่ต้องทำให้อาหารเสียคุณค่าไป วิธีง่ายๆ ก็คือ รับประทานผลิตภัณฑ์อาหารประเภทไขมันต่ำ เนื้อเป็ดไก่ที่ไม่มีหนัง, เนื้อวัว, หมูไม่ติดมัน ธัญพืชชนิดไม่มีไขมัน อย่าจำกัดของหวานจนเกินไป การระวังในการกินไขมัน เกลือและน้ำตาล เป็นเรื่องที่สำคัญ อาหารเหล่านั้นก็สามารถรับประทานได้ ในขนาดที่พอเหมาะปานกลาง กระตุ้นเตือนให้เด็กรับประทานช้าๆ เด็กๆ จะแยกความหิว และความอิ่มออกจากกันได้เมื่อพวกเขารับประทานช้าลง รับประทานอาหารพร้อมหน้ากันทั้งครอบครัวให้บ่อยที่สุด เท่าที่จะทำได้ พยายามให้เวลาอาหารเป็นเวลาที่น่ารื่นรมย์ ไม่ใช่เวลาดุด่าหรือโต้เถียงกัน ถ้าเวลาอาหารไม่น่าภิรมย์ ลูกๆ คุณก็จะพยายามกินให้เสร็จเร็วๆ เพื่อจะได้ลุกออกจากโต๊ะ ได้ในทันทีเมื่อทานเสร็จแล้ว พวกเขาก็จะเรียนรู้วิธีการกินสร้างความเครียด ให้เด็กๆ มีส่วนร่วมในการไปจ่ายกับข้าวและการเตรียมอาหาร บิดา มารดาจะได้มีโอกาสสอนลูกให้รู้จักอาหาร และคุณค่าของอาหาร คุณควรจะทำให้ snack ของคุณมีคุณค่าทางอาหารให้สูงที่สุด เท่าที่จะทำได้ โดยไม่ตัดอาหารให้พลังงานสูง อย่างมันฝรั่งทอด หรือคุกกี้ไปเสียเลย เพราะอาหารเหล่านี้เป็นอาหารที่คุณ จะได้พบเจอเสมอเมื่อคุณไปงานสังสรรค์หรือเข้าสังคม snack ที่มีคุณค่าได้แก่ผลไม้สดแช่แข็ง หรือผลไม้กระป๋อง ผลไม้แห้ง ถั่ว หรือเมล็ดดอกทานตะวันหรือเมล็ดฝักทอง ขนมปังหรือแคร็กเกอร์ที่ทำจากแป้ง whole wheat ทานกับแยมผลไม้ ขนมปังกรอบเค็ม ข้าวโพดคั่ว และคุกกี้ไขมันต่ำ เมล็ดธัญพืชแห้งทานเปล่าๆ หรือทานกับนมพร่องไขมัน ของหวานแช่แข็งเช่น ไอศกรีมไขมันต่ำ โยเกิร์ต น้ำแข็งใส่ผลไม้ หรือน้ำผลไม้ชนิดต่างๆ หลีกเลี่ยงการกินอาหารหรือ snack ในขณะดูทีวี การรับประทานอาหารขณะดูทีวีจะทำให้ลืมความอิ่มไป และอาจรับประทานอาหารเกินได้ อย่าใช้อาหารเป็นเครื่องลงโทษหรือให้รางวัลแก่เด็กๆ การให้เด็กอดอาหารเพื่อเป็นการลงโทษนั้นอาจทำให้เด็กกังวลว่า จะรับประทานอาหารไม่พอ ผลก็คือเด็กพยายามกินมากขึ้นเท่าที่จะมีโอกาส ในทำนองเดียวกันการให้ของหวานเด็กเป็นรางวัล จะทำให้เด็กคิดว่า ขนมและของหวานเป็นอาหารที่มีคุณค่า เด็กๆ เป็นวัยที่กำลังเรียนรู้ การเรียนรู้ที่ดีที่สุด ก็ต้องมีการให้ตัวอย่าง จงเป็นตัวอย่างที่ดีแก่ลูก ในการกินอาหารที่หลากหลายและเป็นคนสดชื่นมีชีวิตชีวา สิ่งนี้แหละจะสอนให้ลูกคุณมีบริโภคนิสัยที่ดี มีสุขภาพดี ซึ่งพวกเขาจะได้ทำตามสิ่งนี้ไปตลอดชีวิต

ดร.กรุณี ขวัญบุญจัน ชมรมโภชนวิทยามหิดล

main