เชื้อโรคหรือตัวพยาธิสัตว์เซลล์เดียวที่อาจแพร่ทางเพศสัมพันธ์ได้ทั้งๆ ที่โดยปกติแล้ว
มันอาจอาศัยอยู่ตามทางเดินอาหาร มีอยู่ห้าชนิด ได้แก่
ซิเกลล่า |
1. เชื้อซิเกลล่า (Shigella sonnei) ซึ่งเป็นเชื้อแบคทีเรียรูปแท่งกลมๆ ที่อาศัยอยู่เฉพาะในคนเท่านั้น
รูปที่นำมาเสนอมีขยายใหญ่กว่าตัวจริง 1,400 เท่า |
อะมีบา |
2. เชื้อพยาธิอะมีบา (Entamoeba histolytica) พบมากในน้ำที่ไม่สะอาดและตามพื้นดิน
รูปภาพที่เห็นนี้ขยายโตกว่าของจริง 800 เท่า |
ซาลโมเนลล่า |
3. เชื้อซาลโมเนลล่า (Salmonella enteritidis) เป็นแบคทีเรียชนิดแท่งกลมซึ่งเจริญเติบโตในไข่สด
สัตว์ปีก และนมสด ภาพที่นำมาเสนอนี้ใหญ่กว่าตัวจริงๆ 1,400 เท่า |
ไกอาเดีย |
4. เชื้อพยาธิสัตว์เซลล์เดียวชื่อไกอาเดีย (Giardia lambia) พบตามน้ำที่ไม่สะอาดและในลำธาร
รูปที่เห็นขยายโตกว่าตัวจริง 1,600 เท่า |
5. เชื้อแคมไพโรแบคเตอร์ (Campylobacter jejuni) เป็นเชื้อแบคทีเรียตัวบางๆ และโค้งงอแบบลูกน้ำ
หรือตัวอักษรเอส (S) พบมากในเนื้อสัตว์ปีกหรือนมสดที่ไม่ได้ผ่านกรรมวิธีฆ่าเชื้อโดยพาสเจอร์ไรซ์
ตามปกติเชื้อเหล่านี้อาศัยอยู่ตามระบบทางเดินอาหารและขับถ่ายออกทางอุจจาระ
ดังนั้นเชื้อจึงสามารถแพร่กระจายโดยทางอาหารหรือน้ำดื่ม เนื่องจากผู้ปรุงอาหารไม่ได้ล้างมือให้สะอาด
หรืออาหารโดยเฉพาะผักซึ่งล้างไม่สะอาด นอกจากนี้ เนื้อไก่หรือไข่ที่ไม่ได้รับการต้มจนสุก
ทำให้เชื้อโรคยังคงมีชีวิตอยู่แอบแฝงในอาหารได้ สถานที่เลี้ยงเด็กอ่อนหรือโรงเรียนอนุบาล
และสถานพยาบาลดูแลคนไข้โรคจิต ซึ่งยากแก่การเข้มงวดให้ทุกคนดูแลรักษาความสะอาด
ล้างมือทุกครั้งหลังจากเข้าห้องน้ำหรือก่อนรับประทานอาหาร ที่สำคัญคือคนที่เล่นกอล์ฟ
จะเอามือจับลูกกอล์ฟซึ่งกลิ้งอยู่กับดินแล้วไม่ล้างมือให้สะอาดก่อนรับประทานอาหาร
จนอาจได้รับเชื้อพยาธิที่ติดอยู่ตามดินหรือโคลนเข้าปาก นอกจากนี้ การมีเพศสัมพันธ์บางรูปแบบ
อาจเป็นการแพร่เชื้อ เช่น จากทวารหนักสู่ปากหรือ จากการสอดองคชาตเข้าทางทวารหนัก
และการใช้ปากอมองคชาตที่ผ่านการสอดใส่ทางทวารหนักมาก่อน รวมทั้งการใช้ของเล่น
ที่สอดเข้าทางทวารหนักร่วมกันโดยไม่ได้ทำความสะอาดก่อน อย่างไรก็ตาม เชื้อเหล่านี้ไม่แพร่กระจาย
โดยทางสระว่ายน้ำหรือการใช้เตียง ผ้าปูที่นอนร่วมกัน และการจูบทางปากตามปกติ
เพราะเชื้อพวกนี้อาศัยอยู่ในลำไส้ คือทางเดินอาหารส่วนล่างเท่านั้น
อาการที่เกิดขึ้นอาจแตกต่างกันไปตามชนิดของเชื้อ เช่น เชื้อชิเกลล่า มักมีอาการหลังจากได้รับเชื้อ
ไปเป็นเวลาหนึ่งถึงเจ็ดวัน คือเมื่อเริ่มมีอาการไม่สบายเกิดขึ้นแล้ว อาจลองนับย้อนหลังไป
ว่าภายในหนึ่งสัปดาห์ที่ผ่านมาได้รับประทานอาหารที่ไม่สะอาหรือไปรับเลี้ยงที่ภัตตาคารใด
อาการที่เชื้อนี้ก่อให้เกิดได้แก่ การมีไข้ ปวดเสีนยดช่องท้อง ท้องเดินถ่ายเป็นน้ำ แล้วเปลี่ยนเป็นมูกเลือด
อาการอาจเป็นนานตั้งแต่สี่ถึงเจ็ดวัน อย่างไรก็ตาม เชื้ออาจแอบแฝงในตัวบุคคลนั้น
โดยไม่ก่อให้เกิดอาการผิดปกติแต่อย่างใด ส่วนตัวเชื้อแคมไพโรแบคเตอร์ทำให้เกิดอาการคลื่นไส้,
หนาวสั่น, ปวดกล้ามเนื้อ และปวดเสียดในท้อง, ตามด้วยไข้สูงและท้องเดินอาจมีเลือดปน
อาการอาจเกิดขึ้นเพียงหนึ่งวันถึงสี่วัน และอาจยาวนานถึงสับวันได้ อาการที่เกิดขึ้นนี้คล้ายกับท้องเดิน
เนื่องจากตัวเชื้อซาลโมเนลล่า ซึ่งเป็นต้นเหตุของอาหารเป็นพิษส่วนใหญ่
ตัวพยาธิเซลล์เดียว ที่ชื่อไกอาเดียนี้ พบมากในผักผลไม้ที่ล้างไม่สะอาด และตามน้ำแฉะหรือดินทั่วไป
ก่อให้เกิดอาการปวดท้องจุกเสียดจนตัวงอได้เป็นระยะๆ อาจมีอาการของแก๊สในท้อง, ท้องอืดและท้องเดิน
รวมทั้งไข้ต่างๆ คลื่นไส้ อาเจียน เป็นเวลานานหนึ่งถึงสองสัปดาห์ หรืออาจยืดเยื้อเป็นเดือนเป็นปีได้
ส่วนตัวเชื้ออะมีบา ที่เรียกว่าโรคบิดมีตัวนั้นพบมากในประเทศเขตร้อน นอกจากทำให้ปวดมวนท้อง,
ปวดกล้ามเนื้อ, ถ่ายอุจจาระเป็นมูกเลือด น้ำหนักลดแล้ว มันชอบฝังตัวอยู่ในเยื่อบุลำไส้ใหญ่ ไส้ติ่ง
และทวารหนักแล้วก่อให้เกิดการอักเสบเป็นก้อนนูน ตลอดจนฝี หนองในตับ (10%) และทำให้เกิดแผลตามช่องคลอด,
ปากมดลูกหรือที่องคชาตได้รวมทั้งที่ปอด, ไต, ผิวหนังและในสมอง
สิ่งที่สำคัญที่สุดคือป้องกันการติดเชื้อ โดยคนที่มีเชื้อโรคพวกนี้ไม่ควรเป็นพ่อครัวปรุงอาหาร
ให้บุคคลอื่นรับประทาน จนกว่าจะรักษาจนหายดี บุคคลกลุ่มนี้ถ้ามีเพศสัมพันธ์แบบใช้ปาก
หรือองคชาตสอดใส่ในทวารหนักแล้วเขาควรเตือนเพื่อนคู่นอนหรือไม่ควรมีเพศสัมพันธ์
จนกว่าทุกฝ่ายได้รับการรักษาให้หายขาด บรรดาเครื่องใช้ในครัว เช่น มีด, เขียงตลอดจนผิวโต๊ะที่ปรุงอาหาร
และห้องน้ำต้องได้รับการทำความสะอาดด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อโรค อาหารที่ปรุงด้วยไข่หรือเนื้อไก่ต้องทำให้สุก
และใส่ตู้เย็นไว้ถ้าไม่รับประทานภายในวันนั้น ไม่ควรใช้มีดที่หั่นไก่ไปเตรียมสลัดโดยไม่ได้ล้างให้สะอาดก่อน
ต้องล้างมือก่อนหยิบอาหารเข้าปากทุกครั้ง แบบเดียวกับภายหลังการเสร็จกิจธุระในห้องน้ำ
เพราะเชื้อโรคเหล่านี้อาจแอบแฝงอยูในร่างกายคนเราโดยไม่ทำให้เกิดอาการผิดปกติแต่สามารถติดต่อ
แพร่กระจายไปสู่บุคคลอื่นได้ด้วยวิธีที่กล่าวมาแล้ว
วิธีป้องกันง่ายๆ เพียงแค่ล้างมือให้สะอาดและระวังเรื่องอาหาร น้ำดื่มตลอดจนภาชนะเครื่องครัว
ส่วนการร่วมเพศควรใช้ถุงยางอนามัย ถ้ามีการสอดใส่ทางทวารหนักและงดการใช้ปากร่วมกับทางทวารหนัก
ถ้าเกิดมีรอยแผลหรือผื่นรวมทั้งหนองไหลจากองคชาตหรือช่องคลอด ควรรีบปรึกษาแพทย์
พญ.จันทรา เจณณวาสิน
|
